Interview met de buurmeisjes en vriendinnen Liesje Jelsma, dochter van bakker Jelsma en Loekie Hoekstra, toentertijd wonende aan de Prinses Wilhelminaweg 8 en 10 (nu Koningin Wilhelminaweg).
STICHTING ORANJEWOUD HISTORIE
BAKKERIJ JELSMA; HERINNERINGEN AAN ORANJEWOUD
Vriendinnen
In principe was de bedoeling van het gesprek, in kader van één van de middenstanders in Oranjewoud, om wat meer te weten te komen over bakker Jelsma. Maar door de gezamenlijke brede interesse en kennis over van alles en nog wat over Oranjewoud is dit een beetje “onder gesneeuwd”.
Dit verslagje beperkt zich toch voornamelijk tot bakker Jelsma en zijn gezin.
Liesje en Loekie kennen elkaar al van jongs af aan. Zij waren buurmeisjes van elkaar en woonden en groeiden op aan de Prinses Wilhelminaweg (nu Koningin Wilhelminaweg) te Oranjewoud. Liesje, dochter van Sijtze en Sjieuwke Jelsma woonde in de bakkerswoning op nr. 6. (nu nr. 8). Loekie, het buurmeisje, woonde in de westelijke helft van de dubbele woning op nr. 8. (nu nr. 10). De moeders van beide meiden konden ook erg goed met elkaar opschieten en dronken regelmatig koffie bij elkaar, meestentijds in huize Jelsma vanwege de winkel die door Sjieuwke bediend werd.
Schuin tegenover hun woningen stond het herenhuis Blauw Hûs, het latere verpleeghuis en huidig kantoorpand van de Antea Group. In de jeugdjaren van Liesje en Loekie woonden broer en zus Taconis nog in het pand. (Zij stamden af van een bekende ondernemer in Heerenveen, die een tabaksfabriek exploiteerde, namelijk “De Rokende Moor” met o.a. een winkel aan de Dracht.)
De beide vriendinnen, geboren eind jaren dertig, gingen gezamenlijk naar de Albertine Agnesschool te Oranjewoud. In het jubileumboek “125 jaar Openbaar Onderwijs in Oranjewoud” zijn ze te zien op een drietal klassenfoto’s. Op de foto’s staan nog enkele bekende Oranjewoudsters zoals Andries Gaastra, zoon van de directeur van de Batavus fabriek en Henk Evers die ooit naam maakte in het atletiekwereldje, hij werd zelfs Nederlands kampioen “Hink Stap Sprong”.
Na het opgroeien in Oranjewoud, met o.a. de vele bezoekjes aan de speeltuin Tjaarda, kregen de vriendinnen verkering en traden op een gegeven moment in het huwelijk. Loekie haar man was later mede eigenaar van garage bedrijf Troost en de Boer te Wolvega. (Forddealer) en liesje trouwde met een onderwijzer. Haar man Jan Schokker, zoon van de “breggewipper” te Mildam, deed in Heerenveen de onderwijzersopleiding aan de kweekschool waarvan de heer Apeldoorn (woonde destijds aan de Blocq van Scheltingaweg 2 in Oranjewoud) de directeur was. Hij kreeg werk aan een school te Meppel vandaar dat het echtpaar nog steeds in de nabijheid van Meppel woont.
Bakker Sijtze Jelsma
De ouders van Sijtze Jelsma woonden te Rotstergaast alwaar hij opgroeide. Al vrij jong ging hij aan het werk bij een bakker te Oldeberkoop alwaar hij het vak van bakker leerde. Uiteindelijk was het de bedoeling om zelf een bakkerij te beginnen.
Het begin van zijn eigen bedrijfje begon in 1935. In dat jaar liet hij een woning met bakkerij aan de Koningin Wilhelminaweg bouwen, met aangrenzend een kleine opstal waar de broden op planken werden opgeslagen, met zolder alwaar de zakken meel werden opgeslagen.
Het beroep bakker was net zoals veel beroepen in die tijd niet altijd even gemakkelijk, met name werden veel uren gemaakt. Van vrijdag op zaterdag werd de hele nacht doorgewerkt.
Het brood en aanverwante bakkersartikelen werden op de transportfiets “uitgesútteld”. Het klanten gebied was redelijk groot, Heerenveen, Oudeschoot, ook richting Wolvega en Mildam en Oranjewoud en ook richting De Knipe. Het súteljen werd door de knecht gedaan en ook scholieren konden een zakcentje bij Jelsma verdienen. Op de foto hierboven staat Gerrit Oord met de transportfiets. Hij is een poos in dienst geweest bij bakker Jelsma. Later heeft hij het café restaurant Oord (Prins Bernhardweg) van zijn vader overgenomen.
Bakker in oorlogstijd
Bakker Jelsma bakte o.a. heerlijke reepkoeken. Schoonzoon Jan Schokker zat in militaire dienst en kreeg altijd koek mee. De medesoldaten smulden hiervan en hij moest steeds meer meenemen en verdiende er een zakcentje bij. Ook de gevulde koeken waren bij Jelsma niet te versmaden.
In de oorlog kreeg Sijtze Jelsma onverwacht bezoek van enkele jonge Duitse militairen, die van hem gratis brood opeisten. Op dat moment sloegen bij hem de stoppen door en dreigde hij met een groot broodmes waarvan de heren zodanig schrokken dat ze er vandoor gingen. Het echtpaar Jelsma heeft daarna wel een poosje in angst gezeten en waren bang dat ze terug zouden komen met meer soldaten maten. Gelukkig is het bij één incident gebleven.
Evacuees en kostgangers
In huize Jelsma was het een komen en gaan van logés. Het begon met enkele evacuees uit het westen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het echtpaar Vermeulen was één van de evacuees. Zij hadden een goede band met de fam. Jelsma en dit bleef na de oorlog nog lang in stand. Liesje noemde hen opa en oma. Een opmerkelijk verhaal was van een jongen die aan de deur kwam te bedelen. Mevr. Jelsma schrok hier wat van en stuurde hem weg. Toen Sijtse Jelsma dit hoorde sprong hij op de fiets en ging de jongen opzoeken. De jongeman liep op de Marktweg ter hoogte van de woning van huisarts Gol. Jelsma nam hem mee naar huis en hij kreeg bij hun onderdak. Later kreeg deze jongeman een baan bij hotel Tjaarda.
Toen kwamen de kostgangers. Op de “Inwonenden Kaart” van de gemeente Heerenveen staat op het adres van bakker Jelsma een hele lijst met namen. Liesje als enig kind van de Jelsma’s vond het altijd gezellig met deze mensen in huis en haar moeder Sjieuwke mocht graag voor de kostgangers zorgen. Het waren voornamelijk heren die bijvoorbeeld een baan kregen in de buurt, nog niet getrouwd waren en tijdelijk onderdak zochten. Bijvoorbeeld één van hen was Theodorus Albers die kwam aan het werk bij Ingenieurs bureau Oranjewoud (ooit begonnen als Bosma’s Ingenieursbureau voor Cultuurtechnische Werken te Oranjewoud). Het kantoor (huize Woudoord) met barakken en koetshuis stond schuin tegenover de bakkerij van Jelsma. Deze Albers heeft een klein jaar bij de fam. Jelsma in de kost gezeten.
Liesje herinnert zich ook de keren dat ’s nachts, bij zwaar onweer, alle huisgenoten verplicht waren het bed te verlaten en beneden klaar moesten zitten om bij eventuele inslag snel het huis te kunnen verlaten. Mede waarschijnlijk door de spanning was er op deze momenten altijd veel humor en zo gezellig dat een deel wel op wilde blijven.
Eén van de scholieren die bij bakker Jelsma wat bijverdiende was Harry Drost, hij was circa 12 à 13 jaar toen hij begon en destijds woonachtig op de huidige Koningin Julianaweg 75. Hij moest eerst voor de bakkerij op straat proeffietsen op de zware transportfiets met voorop een houten kist. Dit ging hem goed af en dus werd hij in dienst genomen voor de woensdagmiddag en de zaterdag. Een enkele keer overkwam hem een ongevalletje dat hij met de fiets “tegen de vlakte” ging, zoals die keer op de dam van de fam. Hepkema aan de toenmalige Koningin Julianaweg. Een deel van de inhoud lag verspreid over de weg. Even met de mouw afvegen en daarna weer in de kist (zand schuurt de maag!).
Harry deed zeer zijn best om de goederen af te leveren ook als er niemand thuis was. Bij de fam. P. de Vries aan de Koningin Wilhelminaweg werd dit opgelost door het brood door een klein raampje op een plank in “It Húske” (wc) te plaatsen. Dit werd hem later niet in dank afgenomen.
Kruidenierswinkeltje van Mulder
Schuin tegenover de bakkerswinkel van Jelsma bevond zich dus ook aan de Koningin Wilhelminaweg en hoek Brouwerslaan de kruidenierswinkel van de fam. Mulder. Later is deze winkel overgenomen door de fam Sijtsma. Mevr. Sijtsma beheerde de winkel en haar man was chauffeur op een zandauto.
Hiltje Lenstra Wisman
Mede vanwege de kostgangers en de winkel had Sjieuwke Jelsma regelmatig hulp in de huishouding. Hier komt de echtgenote van een bekende sportman, de voetballer Abe Lenstra, om de hoek kijken. Zijn vrouw Hiltje heeft namelijk een poosje als huishoudelijke hulp bij de Jelsma’s gewerkt en hielp af en toe ook in de winkel.
Ze woonde met Abe aan dezelfde straat enkele huizen verder op in oostelijke richting.