Naar aanleiding van een reactie van Cootje Holkema-Wijnsma op een foto van Klein Jagtlust op de Facebookpagina van Oranjewoud Historie is dit artikel ontstaan. Cootje schreef ons dat haar moeder op Klein Jagtlust heeft gewerkt en dat zij over die periode foto’s en documenten heeft bewaard. Dus een reden voor Jacob Drost, bestuurslid van Stichting Oranjewoud Historie, om contact met haar op te nemen. Op maandag 24 april 2023 vond het gesprek plaats met Cootje. Ook haar zuster Gonnie Meibos was hierbij aanwezig.
STICHTING ORANJEWOUD HISTORIE
IN DIENST VAN MR. DIRK ZEEGER VAN DUYL
BERTHA MULDER IN DIENST OP KLEIN JAGTLUST
Hendrik Mulder, de vader van Bertha, als vrachtrijder met paard en wagen
Vrachtrijder Hendrik Mulder
De aanleiding van het gesprek was dus dat de moeder van de beide dames op Klein Jagtlust heeft gewerkt als dienstbode. Moeder Huibertha Mulder, was één van de twee dochters van vrachtrijder (bode met paard en wagen) Hendrik Mulder, die destijds woonde te Oranjewoud.
Het gezin Mulder heeft een lange periode gewoond in een woning aan de noordkant van de huidige Koningin Wilhelminaweg nummer 15. Op dit adres had dhr. Douma later een varkensmesterij. Hier zijn ook de vier kinderen geboren, waaronder Huibertha, roepnaam Bertha. Zij was de jongste uit het gezin.
De moeder van Bertha, Hillegonda Maria van den Boogert is geboren in Amerongen en sprak geen Fries. Op een gegeven moment is de familie Mulder verhuisd naar een ander woning, schuin tegenover de huidige woning, ook aan de Konining Wilhelminaweg, op nummer 38, naast de toenmalige kapper Abma.
Bertha Mulder
Bertha was een intelligent meisje en ze haalde mooie rapportcijfers op de lagere school in Oranjewoud, de Albertine Agnesschool. Daarna ging ze naar de ULO in Heerenveen. Daar heeft ze twee jaar op gezeten. In deze twee jaar had ze achten en zevens op haar rapport.
De reden dat ze de school niet heeft afgemaakt is bij de gezusters Wijnsma niet bekend. In die tijd, begin dertiger jaren, waren de financiële omstandigheden binnen veel families slecht. Mogelijk heeft dit ook een rol gespeeld bij de familie Mulder en vaak werden meisjes te werk gesteld als dienstmeisje bij welgestelden.
In Oranjewoud was het gebruikelijk dat veel meisjes uit het dorp in dienst kwamen van de bewoners van de landgoederen. (hierover heeft mevr. Rita Radetzky een boek geschreven met de titel: “In dienst van de landheren van Oranjewoud”.)
Zo kreeg Bertha een betrekking op Klein Jagtlust, als dienstbode bij de heer Mr. Dirk Zeeger van Duyl, president van de Arrondissementsrechtbank te Leeuwarden. In de periode dat Bertha aldaar diende, was Mr. Zeeger van Duyl reeds een aantal jaren met pensioen.
Een prachtig portret van Bertha Mulder, de dienstbode van Mr. van Duyl.
Klein Jagtlust
Het buiten Klein Jagtlust werd in 1856 in opdracht van Pieter Heringa Cats gebouwd. Deze Pieter Heringa Cats, in 1823 in Leeuwarden geboren als zoon van Adrianus Heringa Cats en Rirtje Johanna Gosliga, groeide op in Leeuwarden. Maar in de zomers verbleef hij veel in Oranjewoud op het familiebuiten Oranjestein. Hij verloor al jong, twee jaar oud, zijn vader. Zijn moeder hertrouwde in 1829 met jhr. Onno Reint van Andringa de Kempenaer, grietman van Lemsterland.
Zijn stiefvader heeft o.a. op Jagtlust te Oudeschoot gewoond. De naam Klein Jagtlust is dus met de aanvulling “Klein” vernoemd naar het buiten in Oudeschoot dat stond op de plaats waar later, althans deels Tektronix is gebwoudd, en later de bijbeldrukkerij van Jongbloed.
Klein Jagtlust op een ingekleurde ansichtkaart
Pieter Heringa Cats, overleed in 1880 op Klein Jagtlust. Zijn neef (oomzegger) Johannes Bieruma Oosting vestigde zich met zijn gezin in 1881 op Klein Jagtlust. Vervolgens heeft zijn zoon Gerrit Ferdinand Bieruma Oosting er gewoond in de periode 1903 – 1909. Deze Gerrit Ferdinand verhuisde naar Oranjestein en werd Klein Jagtlust tijdelijk door de huisbewaarder Jan Gros met zijn gezin bewoond.
In 1911 werd het landgoed Klein Jagtlust aangekocht door Mr. Dirk Zeeger van Duyl en zijn vrouw Rita Gustava Wilhelmina Sprenger uit Leeuwarden voor een bedrag van 24.000 gulden.
De vader van Rita Gustava Wilhelmina Sprenger was directeur-eigenaar van de Leeuwarder Courant. Het echtpaar van Duyl is 28 jaar getrouwd geweest. Mevr. Van Duyl overleed in 1925 te Oranjewoud. Dirk Zeegers van Duijl bleef als weduwnaar achter. Een aantal jaren later trad Bertha in dienst als dienstbode.
Dhr. Mr. Dirk Zeegers van Duyl
Personeelsleden van Klein Jagtlust met Bertha Mulder in het midden.
De dienstbetrekking van Bertha Mulder
Zoals eerder geschreven stopte Bertha al na twee jaar met haar opleiding op de ULO en ging ze in 1933/34 aan het werk op Klein Jagtlust, één van de landgoederen te Oranjewoud. Ze was toen circa vijftien jaar oud. Mogelijk is ze begonnen als hulpje in de huishouding. Maar door haar intelligentie en mogelijk ambitie kreeg zij het vertrouwen van de heer van Duyl.
Bij officiële gelegenheden op Jagtlust zorgde Bertha ervoor dat de tafels er bijvoorbeeld tijdens de diners prima verzorgd uitzagen. Mogelijk had Bertha zich opgewerkt naar meer verantwoordelijkheid in dienst van de heer van Duijl. Dit blijkt ook uit enkele brieven die zij uit naaste kring en o.a. de hieronder afgebeelde briefkaart die zij van mr. van Duyl heeft ontvangen en die bewaard zijn gebleven.
Briefkaart gericht aan Mejuffrouw Bertha Mulder van de heer van Duyl, verstuurd vanuit Leeuwarden.
Vanwege de bijzondere functie van de heer van Duyl kwam er regelmatig ‘hoog bezoek’ op Klein Jagtlust. Naast zijn schoonouders, de Sprengers, kwam bij speciale gelegenheden ook de barones Van Heemstra van Fogelsanghstate uit Veenklooster op bezoek. En uiteraard kwamen de andere welgestelden van de landgoederen in Oranjewoud regelmatig op bezoek.
Bertha heeft totaal zes jaar, tot het overlijden van de heer van Duyl in 1940, op Klein Jagtlust gewerkt. Het is bijzonder dat zij als dienstbode, reeds eerder genoemd, meer belangrijke taken kreeg. Zo verzorgde zij in de periode dat de gezondheid van de heer van Duyl afnam zijn correspondentie en verzorgde hem op zijn ziekbed. Ook begeleide zij de heer van Duyl bij het kerkbezoek in de Hervormde kerk te Oudeschoot. Zij zat naast hem op de familiebank in de kerk. Reinder Wijnsma bezocht met zijn ouders ook deze kerk en als hij Bertha dan zag zitten, raakte hij onder de indruk van haar verschijning en uiteindelijk is er tussen de twee een relatie ontstaan.
De ouders van Reinder woonden in Nieuweschoot op een boerderij. Hier kwam Bertha na haar huwelijk met Reinder als boerin te wonen.
Op 10 april 1940 overlijd de heer van Duyl op 82 jarige leeftijd. Hij is tot zijn laatste dag verzorgd op Klein Jagtlust. Met het overlijden van Mr. Dirk Zeeger van Duyl eindigt ook de dienstbetrekking van Bertha Mulder.
In Juni 1940 ontvangt zij een brief van notaris Ottema, executeur van Van Duyl.
Tussen de bewaarde documenten van Bertha is nog een briefkaart gevonden waarop met potlood bedragen zijn geschreven, waarschijnlijk door de heer van Duyl zelf.
Maar ook een enkele bewaarde brief of briefkaart gericht aan Bertha, van familie of vrienden van Mr. Dirk Zeeger van Duyl. Deze brief (achterzijde brief) is van een zekere T.J. Servatius. Hij was een neef van de heer van Duyl. En ook een briefkaart, verstuurd vanuit Loosdrecht door de schoonfamilie van de heer Van Duyl, de familie Sprenger is bewaard gebleven.
Tips of meer informatie?
Graag! Uw bijdrage is zeer welkom. Neem contact met ons op.