STICHTING ORANJEWOUD HISTORIE

PAASKERMIS IN ORANJEWOUD

De ooit zo traditionele kermis tijdens de paasdagen is reeds ontstaan halverwege de negentiende eeuw. In dit verhaal proberen we een stukje geschiedenis weer te geven over dit eind negentiger jaren van de vorige eeuw beëindigde evenement met vele bezoekers.

Oorsprong van de Paaskermis tussen 1853 en 1874

De oorsprong van de Paaskermis in Oranjewoud is op de Prins Bernhardweg, op de plek van de huidige huisnummers 16 en 16A. Vanaf rond 1822 heeft op die plaats een café-tapperij gestaan, genaamd ‘Kraantje Lek’. Vanaf 1853 was Hendrik Klazes Beenen de uitbater en waarschijnlijk is hij de initiatiefnemer geweest om op het terrein van “Kraantje Lek” de eerste kermis te organiseren.

Na de brand van Kraantje Lek in 1874 is de paaskermis verhuisd naar Hotel Heidewoud, het huidige Hotel Tjaarda. Op deze locatie, aan de westkant van het hotel, met later uitbreiding op een grasterrein aan de zuidkant, heeft dit bijzondere evenement voor Oranjewoud vele jaren plaats gevonden. Mede door de elektrificatie kwamen er na de oorlog vele bijzondere attracties bij, zoals een ‘Berg- en Dalbaan’, een ‘Zweefmolen’ en een ‘Luchtschommel’.

Uiteraard was in die periode een kermis niet te vergelijken met het huidige aanbod van attracties zoals op de Pinksterkermis te Heerenveen. Op de Wâldster Paaskermis was er in die tijd een zweefmolen, een schiettent, een “Rarekiek” (kijkkast), koorddansers en goochelaars. Daarnaast stonden er diverse kramen waaronder de oliebollenkraam. Ook was er muziek, er kon gedanst worden en vooral veel gedronken. Al met al trok de kermis toen vanuit de wijde omtrek vele bezoekers. In dit krantenartikel uit 1972 sprak men zelfs over ‘filevorming’ te Oranjewoud.

De Opregte Steenwijker Courant bericht in 1955 over 'een goede animo'.
Maar ook in De Koerier werd verslag gedaan van de grote belangstelling.
De eerst bekende advertentie.

Dat de kermis reeds vele jaren in Oranjewoud is gehouden komt tot uiting in een artikel uit de Leeuwarder Courant van 5 april 1983. In dit artikel wordt aandacht besteed aan de in die tijd bekendste oliebollenbakkers-dynastieën Koopal en Van der Hoek. De Van der Hoeks werden op de Paaskermis van dat jaar gehuldigd omdat zij al een eeuw lang op de Paaskermis staan. Maar ook De Sipkema’s uit Apeldoorn tikten in 1993 al 75 jaar aan met hun ‘muntenspel’.

Hotel Heidewoud, hotel Tjaarda

Tot aan de jaren zestig was het parkeerterrein van Tjaarda, grenzend aan de westkant van de grote zaal, de plaats voor de kermis. Ook werd het voorterrein van de speeltuin ingezet met een grote danstent.  En zelfs een enkele keer de speeltuin zelf. Aan de zijde van de Kon. Wilhelminaweg (nu Kon. Julianaweg) werd een deel van het raster verwijderd en kon de ronde ‘steile wand’ attractie worden geplaatst. De meeste standhouders hadden hun vaste plekje op het parkeerterrein. Zo stond de rupsbaan altijd in het meest westelijke puntje van het terrein. Tegen de bosrand stond o.a. de schiettent met in het hoekje, vlak bij de grote zaal, de zweefmolen. De overige attracties zoals een gebakskraam, een wafelkraam, het pingpongspel, de kinderzweefmolen, de suikerspin enz. stonden verspreid over het terrein.

De Paaskermis in 1968 op het terrein aan de zuidzijde van Tjaarda.

Niet alleen Hotel Heidewoud, later Tjaarda, maar ook Hotel Weener, Café (zelfs ook ‘discotheek’ genoemd) Oord en Tropenfauna droegen hun steentje bij in de Paaskermisfestiviteiten.
Als snel werd de Kermis uitgebreid met dansfeesten. De Wâldster horeca pikte zo een graantje mee. En er kwam heel veel publiek op de vele dansgelegenheden af.

Op 27 maart 1970 advereren Tjaarda en Oord paginabreed in de LC.

Vervoer van de kermisattracties

U  zult zich afvragen hoe kwam al het materiaal in die begintijd op z’n plaats te Oranjewoud. De meest gangbare vervoermiddelen in de achttiende eeuw waren paard en wagen, handkarren en… per boot. In die tijd was Oranjewoud prima per boot bereikbaar. De Schoterlandse Compagnonsvaart was een belangrijke vaarroute vanuit het centrum van Heerenveen naar het oosten van de gemeente. Vanaf deze vaart werd via de Prinsenwijk – achter de huidige woningen van de Woudsterweg langs – Oranjewoud per boot bereikt. Op diverse plekken waren zogenaamde loswallen, zoals nabij de kruising Marijke Muoiwei – Van Limburg Stirumweg en ook langs de Bieruma Oostingweg, recht tegenover de Flapsingel.

Een skûtsje in de Prinsenwijk.
Skûtsje aan het lossen in de Prinsenwijk met op de achtergrond Landgoed Oranjewoud.

Voor het lossen van het materiaal voor de kermis werd vaak afgemeerd langs ‘it skeane dykje’ (de Albertine Agnesweg) aan de westkant van de overtuin. In de vijftiger jaren kwamen voor het laatst op deze locatie nog twee skûtsjes. De één vervoerde de zweefmolen en de ander de schiettent.  De meeste attracties werden na de bezetting van 1940 – 1945 per vrachtwagen aangevoerd.

Laad- en losplaats aan de Prinsenwijk en dan met paard en wagen verder.

Hoogtjepunt voor de Wâldster jeugd

Voor de dorpsjeugd was de jaarlijkse kermis natuurlijk een hoogtepunt. Het was dan paasvakantie, dus alle tijd om aanwezig te zijn bij de opbouw van de attracties.  En als het een beetje kon natuurlijk een handje meehelpen. De beloning was vaak een gratis rondje met de rupsbaan of nog mooier een aantal gratis muntjes voor de botsautootjes. Ook ontstonden tijdelijke vriendschappen met kinderen van de kermisexploitanten. En na een jaar van afwezigheid werd dan de ‘vriendschappelijke draad’ weer opgepakt.

Daarnaast werd er door enkele jeugdige dorpsgenoten een zakcentje bijverdiend door te assisteren bij de fietsenstalling. De meeste bezoekers uit Heerenveen kwamen op de fiets en konden deze voor een klein bedrag in de beveiligde stalling plaatsen. Eén van de fietsenstallingen was op het weiland tegenover de tuinmanswoning van Klein Jagtlust.

Tot slot

In de jaren zestig werd de kermis uitgebreid met de autoscooters van de gebroeders Van der Honing. Deze attractie was echter te groot voor het parkeerterrein. Zo verplaatste een deel van de kermis zich naar het zuidelijke grasveld van Tjaarda aan de Tjaarda’s laan. In het laatst van de kermisperiode stonden alle attracties op dit terrein en daar eindigde eind negentiger jaren van de vorige eeuw, na meer dan een eeuw, de Paaskermis traditie van Oranjewoud.

De gebroeders Van der Honing adverteren met hun nieuwe kermisattractie.

Tips of meer informatie?

Graag! Uw bijdrage is zeer welkom. Neem contact met ons op.