Prins Bernhardweg 4

Toen de boerderij ‘Klein Meerzicht’ door Dhr. Smilde werd gekocht en werd besloten tot sloop over te gaan,
verschenen er in de pers onderstaande berichten.

Op deze wijze hebben we maandenlang een zielige aftakeling moeten aanschouwen van een schilderachtig boerderijtje, dat tot een van de oudste panden van het toen nog schone en rustige Oranjewoud mag worden gerekend. Eerst kapotte ruiten, toen de hele ramen eruit (een karkas met dode ogen), toen een gehavend dak, toen het hele dan verdwenen, waarbij de stijlen van het bintwerk naakt en zwarte en triest omhoog staken. En nu ligt het gebouw dan zowat helemaal tegen de vlakte. Misschien zal er spoedig een nieuw woonhuis worden gesticht, meer passend bij de bebouwing-van-nu.

Het boerderijtje was uit de eerste helft van de vorige eeuw en is dus ongeveer 150 jaar geworden. Het is een stichting van mr. Lollius Adema, officer van justitie bij de rechtbank te Heerenveen, die in deze buurt veel eigendommen had uit familiebezit en aangebracht door zijn vrouw. Naast de zg. Adema’s wijk stichtte hij een flinke boerderij met landerijen tot aan ’t Meer (nu Sierdsma) en schuin daartegenover een ‘buitenhuis’, ‘Klein Meerzicht’, het witte boerderijtje, dat wij bedoelen. Daartussen in lag een bruggetje over de wijk. Dat is nog niet eens zo heel lang verdwenen.

Men moet zich de situatie van vroeger zó voorstellen: de weg Blauhûs (dat toen nog niet bestond) naar Heidewoud was een weg, zij het een zandweg. De straatweg vanaf het witte tolhuis het oosten in naar het oude ‘dorp’ was toen het buitentje ‘Meerzicht’ gesticht werd, nog maar een zandpad. Dus géén weg.

Tolhuisje

Mr. Adema liet veel ontginnen en hij liet in 1842 op het zandpad een ‘brede’ zandweg aanleggen, beplantte die met bomen en kreeg toestemming tol te heffen. Vandaar het witte tolhuisje. Het werd na enige jaren een mooie laan. Bijna zonder woningen. Sporadisch een arbeidersbedoeninkje. Echter een boslaan. Ook aan de latere verbindingslanen stond bijna geen huis. Het was allemaal nog echt ‘woud’. Aan weerskanten van de zandweg lagen hier en daar nog heideveldjes, die later zijn ontgonnen. Schuin tegenover ons ‘Meerzicht’ kende de grootvader van Kerst Zwart, de schrijver van een in Heerenveen en omgeving spelend jongensverhaal. ‘Het witte huis’, even voorbij ‘Meerzicht’. Daar was een weide, die aan de ene kant werd afgewcheiden met een dorenheg. In 1824 is het al benoemd het stona aan het ‘voetpad’.

Dat moet het oude huisje geweest zijn, waar Lolke Zwart zijn laatste jaren heeft gesleten en dat al vele jaren geleden is afgebroken (nu pand Hofma). De boerderij Hepkema bestond ook (er was in ieder geval een boerderij op deze stede) en waar Wouda nu woont, resideerde toen jhr. Daniël Engelen, kantonrechter te Heerenveen, op zijn buiten ‘Ontwijk’ en er naast (nu Siebenga) prof. dr. Seerp Brouwer op ‘Brouwershaven’. Beide buitens zijn al lang voor onze tijd verdwenen. Behalve over Adema’s wijk lag ook nog een bruggetje inde weg valk voorbij deze boerderij. De plaats is nog te herkennen aan de corresponderende sloot of wijk.

Dan even verder een soort dorpskom. De meeste huizen daar zijn vrij oud. Waar nu Heida en Bruinsma wonen, bevond zich de dorpsherberg ‘Kraantje Lek’ waar ook altijd de Paaskermis werd gehouden. Deze herberg is iun 1871 afgebrand en niet weer opgebouwd. Nadien kreeg Heidewoud de Paasdrukte.

Buikspreker

Mr. Adema geraakte door al die ontginningen en activiteiten in geldnood en zo moesten in 1848 zijn bezittingen deels worden verkocht. Daarbij was ook zijn woning, het ‘klein buitenhuis met gote groentetuinen, appel- en kersenboomhoven, weiland, bouwland en bos andere. Koper van dit ‘Klein Meerzicht’ werd de bekende buikspreker Simon Lantinga, tot dan kastelein in ‘De Tent’ te Oranjewoud. Hij betaalde er f 3.300,– voor (aldus een van mij bronnen) of f 4000,– (volgens een andere). Met mei 1848 werd Lantinga boer op ‘Meerzicht’. Intussen trad hij ook wel overal in het land op mijn zijn grappen, imitaties en buiksprekerijen.

Zijn plaats had recht van vrije reed en veeleiding langs de door mr. Adema aangelegde zandweg naar en van de rijksstraatweg.

Veertien jaar woonde Lantinga hier tot genoegen met vrouw en kind. Maar zijn gezondheid was echter niet best. Daarom kwam ‘Meerzicht’ in 1862 onder verkoop: een klein buiten, bestaande uit huis met drie kamers, keken, schuur en stal en bergplaats voor hooi – met fijne vruchtbomen, tuinen, greide en bouw, plm 5,5 ha.. Het moet met al die bomen, tuinen en kwekerijen toch wel een voornaam bezit zijn geweest in die oude tijd. Als aanbeveling kwam er bij te staan: ‘zeer mooi gelegen tussen en aan de beide wegen in Oranjewoud’. Andries Gerrits Keizer uit Wolvega werd koper voor f 6.441,– In 1878 verkocht hij de boerderij (toen bewoond door Herman Keizer) aan Grietje, Jan en Herman Bosma. Het bleef in de familie, want Herman was aan de Keizers geparenteerd.

Tot 1910

Ik heb als boerin en boer gekend Klaasje Bosma-Keizer met haar zoon Koop, later Hovinga en Van der Plaats. Inmiddels waren in 1966 plannen gemaakt voor verharding van de weg, maar het zou tot 1910 duren, vóór de gemeente, aan wie de weg was overgedragen met een donatie van f7.000,– van de bevoling de verharding aanbesteedde. Twee Woudster pommeranten, Hielke Hornstra en Jacob Brouwer, waren de initiatiefnemers voor de aktie. Johannes de Haan en Klaas Hartstra namen het karwei aan voor f9.470,–.
De bewoning aan de straatweg Oranjewoud en ook aan de lanen, is pas na 1920 begonnen. Ik heb b.v. de Lollius Ademalaan nog gekend als een smal voetpad met struikgewas aan de kanten, een knus laantje. Vooral na de laatste oorlog heeft een bouwexplosie Oranjewoud voor een groot deel opengebroken. Wie kan zich nu indenken een rustige zandlaan vrijwel zonder verkeer en dan nog alleen maar voetgangers en boerenwagens, met slechts hier en daar een huis en als opvallend ‘buiten’ dat witte ‘Meerzicht’.