STICHTING ORANJEWOUD HISTORIE

De onderwijzers van de Albertine Agenesschool door de jaren heen

Een opsomming van de (hoofd)onderwijzers aan de Albertine Agnesschool vanaf het ontstaan van de school in 1879.

R. Alving

– 1879 – 1886 –

Roelof Alving werd geboren in Drenthe. Voordat hij werd benoemd tot hoofd van de school in Oranjewoud was hij in dezelfde functie werkzaam in Rotstergaast.

Na zijn komst stond hij al spoedig midden in de dorpsgemeenschap, werd leider van de zangvereniging die haar repetities hield in de koepel tegenover de Tent en was lid van “de Heideblom”, toen nog rederijkers kamer, welke ook wel eens naar buiten optrad. Zo voerden ze in 1881 in Akkrum het bekende toneelstuk van Justus van Maurik “Jannus Tulp” op. Ook was Alving lid van een onderwijzersgezelschap dat dikwijls z’n vergaderingen hield in het bovenzaaltje van “Heidewoud” (later hotel Tjaarda).

Alving is niet lang in Oranjewoud gebleven. In 1886 keerde hij terug naar zijn geboortestreek om een betrekking te aanvaarden in de gemeente Assen. Van zijn collega’s werd vernomen, dat hij vertrok in de hoop iets bij te te kunnen verdienen in een kerkelijke functie, een combinatie welke in die tijd meer voor kwam. Hiertoe zou Alving in Oranjewoud nooit de gelegenheid hebben gekregen om de doodeenvoudige reden dat het dorp geen kerk had.

Na zijn pensionering vestigde hij zich in Apeldoorn.

In de tijd van Roelof Alving werkten in Oranjewoud de volgende leerkrachten:

  • Caspar Bijl
  • Sies Brandsma, zoon van de tuinman van Klein Jagtlust. Hij zei het onderwijs na een tijdje vaarwel, ging medicijnen studeren en vestigde zich als huisarts in Gorredijk.
  • Jan van Loon
  • Foeke Wynia
  • Tjamme Kort

Ynze de Haan

– 1886 – 1916 –

Opvolger van Alving, het eerste hoofd van de school in Oranjewoud, was Ynze de Haan, daarvoor onderwijzer te Oldeboorn. De Haan was afkomstig uit Gorredijk, waar z’n vader als  wegwerker en tolbaas z’n brood verdiende.

Hij is het langst in Oranjewoud werkzaam geweest: 30 jaar, van 1886 tot 1916. De Haan stond in zijn tijd bekend als een heel goede docent. De autoriteiten waren bijzonder tevreden over zijn onderwijsresultaten. Oud- leerlingen spraken meestal vol bewondering over de lessen die ze van de Haan aan het dorps-schooltje hadden doorgebracht.

Een citaat uit een brief van een van zijn oud-leerlingen, L. Buwalda, die van april 1907 tot december 1913 op school zat: “Hoofd van de school was destijds de heer Ynze de Haan, die als onderwijzer een uitstekende reputatie genoot, gezien het feit dat een zoon van notaris Verkouteren uit Heerenveen bij hem op school was. Evenzo Johan Pothaar, een zoon van een bekende zakenman uit Heerenveen. De Haan was ook leraar aan de Handelsavondschool en aan de normaalschool (Pedagogische Acade-mie) te Heerenveen. Ik meen dat hij les gaf in aardrijkskunde en geschiedenis, waarvan wij ook enigszins profijt trokken (in de 5de en 6de klas), doordat hij zich daarop met ons al prepareerde. Iemand die zich geheel en al gaf voor het onderwijs en er het beste van maakte wat voor die tijd mogelijk was. Zelf had hij het lokaal met de 4de tot en met de 6de klas. In het andere lokaal de juffrouw met de 1ste en de meester met de 2de en 3de klas. Donderdagsmiddags ging de Haan naar dat lokaal en gaf de meester van de 2de en 3de klas ons tekenles. Ook gaf de Haan ’s morgens eerst om acht uur nog wel een uur les extra aan de hoogste klas, ik meen rekenen, om als je van school ging nog iets beter geprepareerd te zijn. Hij stond ook wel met raad en daad bij voor het krijgen van een kantoorbaantje met b.v. dicteren voor een sollicitatiebrief.

Hij droeg op school een soort rok met van die weggesneden voorpanden, zoals destijds nog gebruikelijk was en rookte uit een lange pijp. Was streng en marchanderen was er niet bij voor wie buiten de orde ging. Een zoon van zijn buurman, die het wat al te bont maakte, werd op een goede dag onder de arm genomen en bij zijn vader in de werkplaats gedeponeerd met: “red je er zelf maar mee”. Toen één van mijn broers na de jaarlijkse vechtpartij tussen de jongens van de oost- en de westkant, waar de meester op af kwam, eens riep: “Wat er buiten school geschiedt, raakt de meester niet”, zagen wij ’s avonds thuis (wij woonden in de koetsierswoningen van “Oranjestein”, waar vader 40 jaar gewerkt heeft), meester en juffrouw de Haan aankomen. En toen wisten we het al. “Ik dacht niet dat Buwalda wou, zo tegen mij te roepen.” Daarna werd thee gedronken en na vertrek was de beurt aan ons voor een reprimande van heit, die niet mis was”.

Ook zijn collega’s waardeerden hem zeer. Wanneer één van hen eens een nieuw stel reken-, lees- of taalboeken wilde aanschaffen (een heel evenement in die dagen) werd De Haan vaak geraadpleegd. In 1895 kreeg de ‘boppemaster’ van Oranjewoud een benoeming tot leraar geschiedenis aan de Rijksnormaallessen  te Heerenveen -hij trad meerdere malen op als examinator in dit vak op de onderwijsexamens te Leeuwarden – en in 1911 als leraar aan de handelsavondschool in het Friesche Haagje.

Gedurende zijn laatste ‘Wâldster’ jaren is de school verbouwd tot een drie lokalige inrichting, compleet met  gymnastieklokaal. Het was Ynze de Haan niet meer gegund in het gemoderniseerde pand les te geven; hij was inmiddels naar Heerenveen vertrokken waar hij hoofd der school werd. Het gezin verhuisde naar de Heideburen. Lang heeft hij daar echter niet kunnen werken. Een hartaandoening dwong hem ontslag aan te vragen; in de twintiger jaren van de vorige eeuw overleed hij in Amsterdam.

In de tijd van de Haan werkten in Oranjewoud de volgende leerkrachten:

  • Tsjamme Kort, die in 1892 werd benoemd en vanuit Oranjewoud naar het MULO-onderwijs in Heerenveen overstapte (hij heeft de latere voorzitter van de Veiligheidsraad mr Eelco van Kleffens nog in de klas gehad).
  • Andries van der Velde ( ging ook naar het MULO-onderwijs in Heerenveen).
  • Tjerk Westra, als gepensioneerde afgezwaaid in Assen;
  • dhr. De Vries, met pensioen gegaan in Lemmer;
  • Jan Roorda, die op z’n Solex verongelukte te Zwolle;
  • Geesje Jager, later als mevr.G. Hofma-Jager wonend te Amsterdam;
  • Geesje werd geboren op 29 april 1890 in Oranjewoud, in het “Jagershûske”, en ging op school bij meester De Haan. Op aanraden van deze meester ging Geeske naar de ‘normaalschool’ aan de Kerkstraat in Heerenveen. In de winter werd ze vaak door haar vader, Alle Jager, met de stallantaarn opgehaald, omdat er nog geen straatverlichting was. Je kunt je nu niet meer voorstellen dat je als jong meisje lopend van en naar Heerenveen. Door Oranjewoud en langs de nog onbebouwde en onverlichte Burgemeester Falkenaweg. Later werd ze in Oranjewoud als lerares benoemd, waar ze tot 1916 werkte, toen ze in het huwelijk trad.
  • Piet van Dam; vertrok uit Oranjewoud naar Indonesië, was na zijn terugkomst enkele jaren hoofd van de school  in Delfstrahuizen en gaf daarna les aan de strafgevangenis in Leeuwarden (in deze functie overleed hij).

Voordat er vaste onderwijzeres aan de school in Oranjewoud werd benoemd, kende de school een vakonderwijzeres voor de nuttige handwerken. In de tijd van de Haan zijn er een drietal werkzaam geweest:

  • mej. Pasma uit Benedenknijpe;
  • mej. Elisabeth Aninga uit Bovenknijpe (ze kwam steeds te voet naar school, maar vestigde zich na haar huwelijk met Evert van der Veen  definitief in Oranjewoud en is de moeder van de latere dorpsschilder Willem van der Veen.
  • mej. Rinskje van der Pol, dochter van de logementhouder van de Tent. Ook nadat er al een vaste onderwijzeres aan de school werkzaam was, is ze nog enige tijd in functie gebleven.

Na het vertrek van de Haan en de komst van Waterlander, zijn aan de school tijdelijk werkzaam geweest: de heren Post, onderwijzer te Oudeschoot, J. van der Ploeg, gepensioneerd hoofd van de school te Gersloot en S. Terpstra, gepensioneerd hoofd van de school te Heerenveen. Deze laatste was tevens directeur van de rijksnormaalschool aldaar.

Auke Waterlander

– 1916 – 1940 –

Auke Waterlander werd benoemd als opvolger van de Haan. Op 1 november 1916 heeft hij zijn betrekking aanvaard. Hij was toen net 24 jaar. De heer Waterlander was, volgens een van zijn oud-leerlingen, zijn tijd vooruit. Zo leerde hij de jongens en meisjes krant lezen. Om de beurt moest een leerling van de zesde klas een dagboek bijhouden, waarin de belevenissen van de dag vermeld moesten worden. Ook gebeurtenissen die buiten Nederland plaats vonden. Verder liet hij de leerlingen uitzoeken hoe laat de zon en de maan opkwamen en ondergingen.

Een van de eigenaardigheden van Waterlander was, dat hij, staand tussen de banken met zijn been heen en weer zwaaide. Waarschijnlijk had hij daar zittend last van. Waterlander had geen sterke gezondheid en verbleef volgens mededelingen van oud-leerlingen vaak ziek thuis.

Hij werd op 1 november 1940, na 24 jaar, eervol ontslagen.

In zijn memoires vertelt Waterlander: “de Haan en zijn echtgenote werden door de kinderen te Oranjewoud meestal ‘master en ‘masterke” genoemd. Sommige ouders meenden dat dit nu eens uit moest zijn en droegen hun kinderen op ons voortaan “meester” en “juffrouw” te noemen. En dat zijn we voor onze oud-leerlingen gebleven. In die tijd waren er in Oranjewoud maar twee mevrouwen: Mevrouw de Gravin van Limburg-Stirum-de Blocq van Scheltinga op het buiten “Oranjewoud” en Mevrouw van Duyl-Sprenger op “Klein Jagtlust”, verder twee of drie “Mejuffrouwen” en een schare van “vrouwen’.

In de tijd van Waterlander werkten in Oranjewoud de volgende leerkrachten:

  • Dora Bosma-Kromhout;, zij kwam van Jubbega en werd in 1939 gepensioneerd.
  • mej. J. Siebenga uit Bontebok, die later naar Heerenveen vertrok (Nijehaske)
  • J. Roorda; hij was een ‘Wâldster’
  • W. Hoogeveen, later hoofd van de ULO school op Ameland;
  • Anne Hoekstra, naderhand schoolhoofd in Benedenknijpe. Toen hij naar ‘de Knipe’ vertrok zaten alle kinderen te huilen.
  • J. J. van der Kaa, als onderwijzer naar Kampen vertrokken
  • Wiebe Dijksma, later hoofd der school in Drachten. Dijksma kwam uit ’t Meer, waar zijn vader boer was. Hij was, evenals Anne Hoekstra, erg geliefd bij zijn leerlingen. Ook bij zijn afscheid waren de kinderen tot tranen toe geroerd.
  • Sjoerd Looijenga, die z’n carrière voortzette als hoofd der school in De Hoeve.

Wim Visser

– 1940 – 1953 –

In 1940 werd W.F.H. Visser benoemd als opvolger van Auke Waterlander. Meester Visser is geboren in Zwaagwesteinde (1900) en heeft als kwekeling voor de klas gestaan in Ureterp, waar hij zijn latere vrouw (ook onderwijzeres) leerde kennen. Voordat hij naar Oranjewoud kwam was hij onderwijzer in Heerenveen.

Het gezin Visser behoorde tot de eersten die regelmatig kampeerden! Dat was rond 1925 heel progressief. In zijn Oranjewoudster tijd was meester Visser een vurige geheelonthouder en actief lid van de KGOB (Kon. Geheelonthouders Bond), daarbij een echte SDAPer, die de overgang naar de PvdA maar moeizaam maakte.

In 1953 vertrok hij naar Den Haag, waar hij hoofd werd van de Terwestenschool in de Schilderswijk (nu een allochtonenbuurt, toen een echte volkswijk!). Dat hij naar Den Haag verhuisde (een moeilijke stap) had alles met de muzikaliteit van zijn zoon Peter te maken: zijn ouders hebben hem aan het Conservatorium van Den Haag laten studeren (piano, compositie) en “hebben aldus de basis voor mijn loopbaan gelegd, iets waarvoor hij zijn vader altijd dankbaar zal blijven”‘ aldus Peter! “Mijn vader was zelf niet actief in de muziek, maar hield er wel erg van en heeft mij o.a. de liefde voor Bachs Mattheus Passion en voor Beethoven bijgebracht”.

Na zijn pensionering, omstreeks 1962, maar ook al daarvóór, heeft hij veel kinderboeken geschreven.

In de tijd van Visser werkten in Oranjewoud de volgende leerkrachten:

  • Anne Hoekstra, later hoofd van de school in Beneden-Knijpe.
  • Piet Zwerver, wordt in 1951 onderwijzer aan de Van Deldenschool in Heerenveen en later hoofd van de school in Terband-Spitsendijk.
  • Juf. J. Siebenga.
  • Clara Huitema. Ze trouwde in 1952 in Sint Annaparochie en ging als mevr. Clara van der Wal-Huitema wonen aan de Rozenstraat te Heerenveen.
  • Juf Thea Koopman, zij kwam uit Rhenen. Ze trouwde in 1952 en ver-trekt als mevr. Thea Lefferts-Koopman naar te Diever.
  • Juf Talman, was de vervangster van Clara Huitema.
  • Sjoerd Looijenga. Hij wordt in 1948 hoofd van de school in De Hoeve.
  • W. van der Wijk, wordt in december 1952 benoemd als onderwijzer in Drachten. Hij aanvaard deze functie omdat hij een woning krijgt, wat in Oranjewoud niet het geval was.
  • Juffrouw Smit vervangt juffrouw Koopmans. Zij moet echter op 1 januari 1953 alweer vertrekken, omdat het leerlingenaantal te laag is voor een viermansschool.
  • Meester Nicolai is de opvolger van meester van Wijk.

Jaap Brandsma

– 1953 – 1975 –

Als opvolger van meester Visser werd Jaap Brandsma benoemd als hoofd van de school. Hij kwam van de Veenhoop, waar hij ook hoofd van de school was. Voordat Brandsma aan school kwam, was meester van Wijk tijdelijk hoofd van de school. Zijn functie werd waargenomen door meester Hof, die vertrekt wanneer Brandsma komt.

In tijd van Jaap Brandsma werkten in Oranjewoud de volgende leerkrachten:

  • Juf Talman, vertrekt in juli 1954 naar een betrekking elders.
  • W. van der Wijk, wordt in december 1952 benoemd als onderwijzer in Drachten. Hij aanvaard deze functie omdat hij een woning krijgt, wat in Oranjewoud net het geval was.
  • Juffrouw Smit vervangt juffrouw Koopmans. Zij moet echter op 1 januari 1953 alweer vertrekken, om at het leerlingenaantal te laag is voor een viermanschool.
  • Meester Nicolai vertrekt in mei 1955 naar Loosdrecht.
  • Juf Bosma wordt de opvolger van juf Tallman. Zij vertrekt in mei 1956, wanneer ze wordt benoemd aan de Van Deldenschool in Heerenveen. Juf Bosma vertrekt in 1970, wanneer ze gaat trouwen.
  • Johannes Fokkema wordt de opvolger van meester Nicolai. Hij vertrekt in 1957 naar Wieuwerd, waar hij is benoemd als hoofd van de school. In datzelfde jaar trouwt hij met mej. De Boer uit Oranjewoud.
  • Cor Hoekstra wordt in het najaar van 1955 aangenomen als vierde leerkracht. Hij trouwt op 29 september 1957 met Sippy Kammingan en ze gaan in Oudeschoot wonen, waar een woning beschikbaar is. In 1961 vertrekt Cor Hoekstra, wanneer het weer en drieman-school wordt. Hij begint zijn eigen bedrijf als cartoonist Cork. Een geluk voor Jetze van der Goot, want anders had hij als kortst zittende moeten vertrekken.
  • Juf de Jong uit Hoogezand wordt de opvolgster van juf Bosma. Zij trouwt in september 1957 met dhr. Spaak en vertrekt.
  • J.C. Jansen Verplanke uit Kloosterzande wordt de opvolger van meester Fokkema. Hij trouwt op 6 maart 1963 met W. Corstanje. Ze krijgen een woning aan de Korenbloemstraat 5 in Oudeschoot. Hij wordt in de periode van 22 maart tot 8 april 1960 tijdelijk vervangen door juf. De Groot uit Heerenveen en door meester Dijkstra uit Akkrum, wanneer hij wordt opgeroepen voor militaire herhalingsoefeningen. Hij vertrekt in mei 1960 naar Gorkum.
  • Juf J. Hoogeveen uit Assen wordt benoemd als opvolgster van juf de Jong. Maar ze bedankt meteen weer, wanneer er geen woning beschikbaar is.
  • Ze wordt tijdelijk opgevolgd door juf Weyers uit Heerenveen.
  • Juf Kuipers wordt benoemd als opvolgster van juf Hoogeveen. Zij komt van Vegelingsoord. Tijdens haar langdurige ziekte in 1961 wordt ze vervangen door juf de Boer. Juf Kuipers vertrekt uit Oranjewoud per 1 maart 1964.
  • Jetze van der Goot wordt benoemd als opvolger van meester Jansen Verplanke. Op 1 maart 1964 vertrekt van der Goot naar zijn hobby: “De Marrekrite”.
  • Bouke Spijkstra wordt de opvolger van Jetze van der Goot. Spijkstra neemt tijdens zijn studie in 1970 verlof en wordt vervangen door meester Dijkstra uit Akkrum. In 1973 vertrekt Bouke Spijkstra naar Gerkesklooster waar hij hoofd van de school wordt.
  • Grietje Dijkstra, komt in de plaats van juf Kuipers. Grietje trouwt in 1967 en wordt mevrouw Bosma-Dijkstra. Zij vertrekt in 1970.
  • Grietje Bouma, wordt in 1966 aan-genomen als vierde leerkracht. Zij vertrekt met de leerlingen die, wanneer de school de Rijksweg in tweeën wordt gespleten, ten westen van de weg naar “De Commanderij” op de Akkers in Heerenveen naar school gaan.
  • Juf Nieuwland, later Metzlar-Nieuwland, komt in de plaats van juf juf Bosma. Zij vertrekt in 1973 met zwangerschapsverlof.
  • Bennie Mulder komt in 1973 als vervanger van Bouke Spijkstra (er waren 66 sollicitanten!). Bennie trouwt op 6 november 1973 met Tsikkie Steenbeen en ze gaan aan de Valeriaan in Heerenveen wonen. In 1974 vervangt Bennie Jaap Brandsma. Die met ziekteverlof gaat.
  • Juf van Doorn wordt aangenomen als invalster. In 1976 vertrekt juf van Doorn.
  • In 1973 wordt als opvolgster van juf Metzlar Klaske Heinkes aangewezen. Ze trouwt in 1973 met Jacob Heinkens en gaat wonen in de Valk flat in Heerenveen. Zij vertrekt op 16 februari 1976 met zwangerschapsverlof. Haar dochter Rianne wordt op 11 april 1976 geboren.

In 1975 gaat Jaap Brandsma op medisch advies met vervroegd pensioen. Hij wordt op 1 april 1976 opgevolgd door Sipke van Dijk. Hij komt van de Lemmer.

Sipke van Dijk

– 1976 – 2003 –

Als opvolger van meester Brandsma, die in 1975 op medisch advies met vervroegd pensioen gaat, wordt per 1 april 1976 Sipke van Dijk benoemd. Sipke, geboren in Emmen en opgegroeid in de Trynwâlden, komt uit Lemmer, waar hij onderwijzer was. Hij verlaat de school in 2003.

In de tijd van Van Dijk werkten in Oranjewoud de volgende leerkrachten:

  • Benny Mulder.
  • Op 1 juli 1976 wordt Hiltsje Leffering aangesteld als opvolgster van Klaske Heinkens. Zij verlaat de school in 1985, omdat er te weinig leerlingen zijn voor 3 full-time krachten.
  • Geertje Zomer komt samen met de kleuters van “Hummelhonk” het voormalige lokaal van Hiltsje bewonen. Zij vertrekt in 1985.
  • Renske Jansma-Spoelstra wordt aangewezen als opvolgster van Geertje Zomer. Zij vertrekt bij de sreigende sluiting van de school in 1991 naar Drachten.
  • In 1985 wordt meester J. Klaverboer uit Katlijk aangesteld voor 1 dag per week.
  • Djoke Bijlsma-Bergsma volgt in 1991 Renske Jansma op.
  • Saar van der Veen komt als vrijwilliger.
  • Anneke Mandemakers.
  • Nicole Jaspers.
  • Nico Krop.
  • Herman Peenstra.
  • Anneke Brinkman.

Lysbeth Wind

– 2004 – heden –

Per 1 augustus 2004 is  Liebeth Wind benoemd tot directeur van de Albertine Agnesschool. Ze werd op 22 september 1956 in Achlum geboren. Na drie jaar gewerkt te hebben aan de Van Kleffensschool in Heerenveen, kreeg ze, in dezelfde plaats, een baan bij “De Yntaet”. Hier werkte ze 22 jaar. Lysbeth is getrouwd en heeft twee kinderen.

Tijdens de overgansperiode, van mei 2003 tot augustus 2004, fungeerde Hannie Engels als interim directeur. Hannie, geboren in Usquert, werkte voor het bureau Meesterschap in Assen. Tijdens haar interim-schap heeft Hannie een leerlingen-zorgsysteem voor onze school opgezet.

Bij aanvang van de periode van Lysbeth werkten de volgende leerkrachten aan de school.

  • Djoke Bijlsma
  • Rolanda de Jager
  • Saar van der Veen
  • Nicole Jaspers
  • Hester Koelma
  • Fokje Heite
  • Jose van der Laan