DE HEIDELAAN

De Heidelaan is met de voormalige zandweg (nu Prins Bernhardweg) en de voormalige grintweg naar Katlijk (nu Koningin Wilhelminaweg-Koningin Julianaweg-Bieruma Oostingweg) een van de oudste straten in Oranjewoud. Deze laan zal zo ongeveer rond 1830 zijn ontstaan als voetpad tussen Oranjewoud (vanaf het huidige Prins Bernhardweg) en Het Meer – De Knipe na de ontginning van de heidevelden van Schoterwoud (nu woonwijk Skoatterwâld)

Het pad liep van de hoger gelegen zandgronden van Oranjewoud door de lager gelegen cultuurgronden – welke vanaf 1550 zijn ontstaan door het afgraven van het hoogveen – door tot aan de Jiskelânbrêge bij de Schoterlandse Compagnonsvaart in Het Meer.

Tot ver voorbij het midden van de 19^e eeuw hebben de bewoners aan het eind van de Heidelaan ondervonden wat het betekent als het water in het najaar en winter tot aan de voordeur en in de plantenkassen staat.  Enig  voordeel in de winter was dat men zo vanuit huis het ijs op kon schaatsen.

Wonen aan de Heidelaan wordt vandaag de dag vaak als wonen op een A-locatie aangemerkt, vrij in de natuur en op een ideale afstand van alle voorzieningen in Heerenveen. Maar zo is het niet altijd geweest. Uit bevolkingsregisters en volkstellingen weten we dat er binnen de dorpsgrenzen van Oudeschoot in het gehucht Oranjewoud buiten de landgoed-huizen, landgoed-boerderijen en dienstwoningen hier en daar ook particuliere bewoning was.

Aan de Heidelaan zien we dat er rond 1860 een 10-tal huizen staan. Een van de eerste bewoners die we dan tegenkomen op, nu nr. 1, is wed. Jeltje Jochems-Hoornveld, de moeder van Jochem Luitjens Wouda, de grondlegger van het latere Wouda’s-Zaden. Als 33-jarige arbeider kocht hij in 1874 voor f 500 een pondemaat grond aan de Heidelaan te Oranjewoud met de bedoeling er een huis op te bouwen. Dat deed hij zelf. In slecht één week tijd bouwde hij op het perceel een “eenvoudige, nette woning”.

De woningen die als tijdelijk “noodverblijf” dienden, bestonden veelal uit eigen bouwsels zoals:  voormalige directieketen, salonwagens, een omgebouwde Zuid-Westhoekbus of een heus treinstel .

Verspreid over de gehele lengte van de Heidelaan hebben er in genoemde periode circa 14 noodwoningen gestaan. Het erf van de fam. Post (later camping Post) bood plaats aan maar liefst acht noodwoningen, een ‘conglomeraat’ schreef de krant destijds…

Uit de archieven ontstaat het beeld dat de Heidelaan wel tot het gebied van Oranjewoud behoorde maar van de spreekwoordelijke rijkdom niet erg profiteerde.

Wat gold voor de bewoners geldt ook de laan zelf, ook hiervan kan niet gezegd worden dat er veel aandacht aan besteed werd. Uit verslagen van Plaatselijk Belang na 1930 ontstaat het beeld dat de Heidelaan meer dan gemiddeld aandacht vraagt, het betreft dan het onderhoud van de laan die pas in 1965 wordt verhard, straatverlichting komt tergend langzaam op gang. Men moest het doen met af en toe een toezegging voor een lantaarn.

In 1959 vond de gemeente een aansluiting op de waterleiding en de plaatsing van een Nortonpomp nog te duur. Daardoor moest men nog steeds gebruik maken van de regenwaterbak en in droge zomers was men aangewezen op slootwater  Pas in 1959 wordt mevrouw Amoraal als een van de laatste bewoners aangesloten op het waterleidingnet.

Als dan in 1982 de Heidelaan ook op de riolering wordt aangesloten kunnen bewoners eindelijk met trots zeggen ‘we wonen aan de Heidelaan in Oranjewoud die van alle gemakken is voorzien’.

Tot de jaren ’50 en ’60 van de vorige eeuw waren er in het najaar en in de winter in heel Friesland veel problemen met wateroverlast. Deze werd veroorzaakt door overvloedige regen en een gebrekkige bemaling.

Ook rond de Heerenveen was dit een regelmatig terugkerend probleem. In de winter had dit als voordeel dat er naar hartenlust geschaatst kon worden op het ondergelopen land tussen Oranjewoud en het Meer.

De foto’s en berichten geven een duidelijk beeld van de situatie tussen Oranjewoud (Heidelaan) en Het Meer