DE HEIDELAAN

De Heidelaan is met de voormalige zandweg (nu Prins Bernhardweg) en de voormalige grintweg naar Katlijk (nu Koningin Wilhelminaweg-Koningin Julianaweg-Bieruma Oostingweg) een van de oudste straten in Oranjewoud. Deze laan zal zo ongeveer rond 1830 zijn ontstaan als voetpad tussen Oranjewoud (vanaf het huidige Prins Bernhardweg) en Het Meer – De Knipe na de ontginning van de heidevelden van Schoterwoud (nu woonwijk Skoatterwâld)

Het pad liep van de hoger gelegen zandgronden van Oranjewoud door de lager gelegen cultuurgronden – welke vanaf 1550 zijn ontstaan door het afgraven van het hoogveen – door tot aan de Jiskelânbrêge bij de Schoterlandse Compagnonsvaart in Het Meer.

Tot ver voorbij het midden van de 19^e eeuw hebben de bewoners aan het eind van de Heidelaan ondervonden wat het betekent als het water in het najaar en winter tot aan de voordeur en in de plantenkassen staat, wat in de winter wel het voordeel had dat je zo vanuit huis het ijs op kon schaatsen.

Wonen aan de Heidelaan wordt vandaag de dag vaak als wonen op een A-locatie aangemerkt, vrij in de natuur en op een ideale afstand van alle voorzieningen in Heerenveen. Maar zo is het niet altijd geweest. Uit bevolkingsregisters en volkstellingen weten we dat er binnen de dorpsgrenzen van Oudeschoot in het gehucht Oranjewoud buiten de landgoed-huizen, landgoed-boerderijen en dienstwoningen hier en daar ook particuliere bewoning was.

Aan de Heidelaan zien we dat er rond 1860 een 10-tal huizen staan. Een van de eerste bewoners die we dan tegenkomen op, nu nr. 1, is wed. Jeltje Jochems-Hoornveld, de moeder van Jochem Luitjens Wouda, de grondlegger van het latere Wouda’s-Zaden. Als 33-jarige arbeider kocht hij in 1874 voor f 500 een pondemaat grond aan de Heidelaan te Oranjewoud met de bedoeling er een huis op te bouwen. Dat deed hij zelf. In slecht één week tijd bouwde hij op het perceel een “eenvoudige, nette woning”.

De woningen die als tijdelijk “noodverblijf” dienden, bestonden veelal uit eigen bouwsels, voormalige directieketen, salonwagens en zelfs een omgebouwde Zuid-westhoekbus en een heus treinstel werd als woonruimte ingericht.

Verspreid over de gehele lengte van de Heidelaan hebben er in genoemde periode circa 14 noodwoningen gestaan. Het erf van de fam. Post (later camping Post) bood plaats aan maar liefst acht noodwoningen, een ‘conglomeraat’ schreef de krant destijds…

Uit de archieven ontstaat het beeld dat de Heidelaan wel tot het gebied van Oranjewoud behoorde maar van de spreekwoordelijke rijkdom niet erg profiteerde.

Wat gold voor de bewoners geldt ook de laan zelf, ook hiervan kan niet gezegd worden dat er veel aandacht aan besteed werd. Uit verslagen van Plaatselijk Belang na 1930 ontstaat het beeld dat de Heidelaan meer dan gemiddeld aandacht vraagt, het betreft dan het onderhoud van de laan die pas in 1965 wordt verhard, straatverlichting komt tergend langzaam met af en toe toezegging voor een lantaarn.

In 1959 vond de gemeente aansluiting op de waterleiding en een Nortonpomp nog te duur waardoor men nog steeds op de regenwaterbak – en in droge zomers op slootwater – was aangewezen. Maar eindelijk, in 1959 wordt dan ook mevrouw Amoraal als een van de laatste bewoners aangesloten op het net.

Als dan in 1982 de Heidelaan ook op de riolering wordt aangesloten kunnen bewoners eindelijk met trots zeggen ‘we wonen aan de Heidelaan in Oranjewoud die van alle gemakken is voorzien’.

Tot de jaren 50 en 60 van de vorige eeuw waren er in het najaar en winter in heel Friesland veel problemen met wateroverlast veroorzaakt door overvloedige regen en een gebrekkige bemaling.

Ook rond de plaats Heerenveen was dit een regelmatig terugkerend probleem. In de winters had dit als voordeel dat er naar hartenlust geschaatst kon worden op het ondergelopen land tussen Oranjewoud en het Meer.

De foto’s en berichten geven een duidelijk beeld van de situatie tussen Oranjewoud (Heidelaan) en Het Meer en de problemen die hierdoor ontstaan.