STICHTING ORANJEWOUD HISTORIE
Zandweg, Lijkweg, Grindweg, Klinkerweg. Dat waren de eerste benamingen van de wegen in Brongerga en Oranjewoud, die toen beide nog buurtschappen waren.
De oudste weg van Oranjewoud is de huidige Bieruma Oostingweg, die door Brongergea loopt. Deze weg had door de jaren verschillende namen. Ooit heette het de Lijkweg, daarna de Grindweg naar Nijehorne (1870), toen de Geruisloze weg en tegenwoordig dus de Bieruma Oostingweg.
De Bieruma Oostingweg was de verbinding tussen Schooterwoud, via Katlijk naar Nijehorne. De weg liep over een zandrug, waardoor men geen last had van wateroverlast.
Het verkeer in die tijd bestond uit voetgangers, koetsen en een enkele boerenwagen. De weg, die tegenwoordig “Weversbuurt” heet, werd vroeger “Bovenweg” of “Boverweg” genoemd. In 1621 sprak men over de “Bovenwech van Brongerga naar Catlijk”. Naar Pauwenburg liep er de Pauwenburg-singel, die vanaf de kruising bij de huidige Molenlaan/Weversbuurt tot aan het buiten liep. Om bij Carolinenburg te komen liep er een laan, waaraan nu de huizen Marijkemuoiwei 20 en 22 staan.
De laan door het huidige Tjaarda’s bos kwam bij Klemburg uit. De overige bewoners gebruikten de Brandeleane om naar Brongergea te komen. Er was dus heel lang geen doorgaande weg via Brongergea.
Tussen de huizen en boerderijen onderling was een korte verbindingsweg, die later werd doorgetrokken tot de Prinsenwijk en via de Dominee-singel op de Bieruma Oostingweg uitkwam. In 1870 kwam er een verbinding naar Heerenveen, via de Prinsenweg, de Woudsterweg en de Knipe; en andere via de Lindelaan en de huidige Prins Bernardweg.
Brongerga en Oranjewoud waren beide nog buurtschappen met slechts weinig bewoners. In de eerste jaren waren het de Bieruma Oostingweg (ook wel Zandweg, Lijkweg, Grinweg en Macadamweg), met een aftakking naar Pauwenburg de Brongergalaan, maar al snel kwam daar de Kon. Julianaweg (ook Zandweg, Klinkerweg) bij en midden 19e eeuw kwamen ook de Heidelaan en Brouwerslaan voor op kaarten.
Oudeschoot, den 15e Maart 1812
De veldwachter Luitjen Jans Hottinga te Oudeschoot wordt verpligt ingezetenen in deze gemeente ‘bij huiskondige’ aan te dienen om uiterlijk voor of op Donderdag den 26e dezer maand de Heerenweg vanouds bekend onder naam van ‘Dragt’, als naar gewoonte, zoo door het slegten der Sporen, aanvullen der gaten, het inbeteren van palen als anderszins, in eenen schouwbaren staat, volkomen te doen herstellen, op poine van een Daalder boete, door de nalatigen wegens ieder perceel te verbeuren.
De Maire voornoemd, P.O. van Viersen
MacAdamVoor de oudste en belangrijkste weg de “Lijkweg”, “Grindweg” of “Geruisloze weg”, – nu “Bieruma Oostingweg” – de verbindingsweg van “Schoterwoud” naar Katlijk en Nieuwehorne zijn de omstandigheden als verbindingsweg waarschijnlijk beter. Hier is in 1864 al sprake van een grindweg en begin 20e eeuw wordt de weg zelfs verhard met de nieuwe wegverharding “Macadam”, ontwikkeld door de Schot John McAdam (1756 – 1836). Het is opgebouwd uit drie verschillende steenslaglagen, de basis wordt gevormd door grof steenslag dat voor de stabiliteit zorgt. Dit wordt afgestrooid door het inwalsen van twee kleinere maten grind.
Ook in 1817 waarschuwt de gemeente Schoterland de bewoners dat het in verband met de toestand van wegen en paden, verboden is gebruik te maken van voetpaden door paarden en vee.
Transcriptie van brief Grietman van Schoterland
Woensdag den 2 April 1817,
Is gelezen eene Missive van den Heer Grietman van Schoterland, van den 24 Maart Jl. No 92, dienende ter geleide van eene, onder de approbatie van deze Vergadering, door de Grietenij Raad gearresteerde Keur of Verordening van Policie, waar bij het passeren van voetpaden met rijtuigen, paarden, en Vee is verboden op eene boete van een Gulden en vijftig Cents, te converteren voor de eene helft ten voordele van den aanbrenger en voor de wederhelft te behoeve van Algemeene armen.
Waar op gedlibereerd zijnde is geresolveerd, opgemelde verordening te approberen, mits dat de daar bij gestelde boeten worden geconverteerd overeenkomstig de Wet en verders aan den Grietenij Raad te kunnen geven dat voor de woorden of onder de man, noch ook met paard of paarden of eenig ander Vee gevoegelijken zal kunnen worden gesteld, of te paard en met losse paarden of eenig ander Vee.
Zullende Extract dezer aan den Heer Grietman van Schoterland, mede tot informatie van den Grietenij Raad worden gezonden.
Accordeert met vo.. Resolutie Boek
De Griffier van Staten
M. Ypey
Aan de heer Grietman Van Schoterland
Dit gaat zo jaren door tot eindelijk in 1908 op initiatief van H.J. Hornstra en J. Brouwer door de bewoners actie ondernomen wordt om dan toch eindelijk eens de zandweg van de Rijksstraatweg naar het dorp Oranjewoud te verharden. Door ervaring wijs geworden schrijven ze dat ze “begrip hebben voor de financiële positie van de gemeente” en dat ze, de bewoners, “bereid zijn om afstand te doen van het eigendomsrecht en een bedrag van vijf duizend gulden aan de gemeente te betalen”, twee maanden na een positief gemeenteraadsbesluit.
Op 4 februari 1909 komt de het verlossende antwoord, er kan een weg van 2.80m breed van klinkerbestrating worden aangelegd.
Maar om nu te denken dat na 1909 alle problemen zijn opgelost, jammer maar helaas. De nog aanwezige veenlaag en bomen langs de kant zijn er de oorzaak van dat tot vandaag de dag de Prins Bernhardweg veel weg heeft van een hindernisbaan.
In 1940 volgt een zeer omvangrijk project: de omlegging van de Rijksweg 32. Deze ingreep heeft vergaande gevolgen, ook voor de ontwikkeling van Oranjewoud. Leeuwarder Courant 06-02-1940 >
“Deze ten Oosten langs Heerenveen te maken wegverlegging zal loopen van Nieuwebrug tot voorbij Oudeschoot en aansluiten aan de in 1937 en 1938 verbeterde wegvakken ten Noorden van Nieuwebrug en tusschen Oudeschoot en Wolvega.
In het nieuwe wegvak lang 10,4 km zal de Schoterlandsche Compagnonsvaart met naastgelegen weg door een hooggelegen vaste brug en en Tjongerkanaal door een beweegbare brug worden overspannen.
Het dwarsprofiel van de omlegging zal bestaan uit een 6 meter breede hoofdverharding met wederzijsche kantstrooken, breed 0,50 meter, waarnaast verharde bermen, breed 250 meter.
De nieuwe weg zal uitsluitend voor autoverkeeer worden bestemd, terwijl langs den bestaanden weg ten behoeve van het rijwielverkeer de aanwezige rijwielpaden zullen worden verbreed en waar deze ontbreken, zullen nieuwe rijwielpaden worden aangelegd.”
Foto van de Koningin Wilhelminaweg rond 1960 na de aanleg van de rijksweg 32. Het plaatsnaambord is dan een paar honderd meter oostwaarts, naar de overzijde van de rw32 verplaatst.
